MINGGU 5 : JURNAL REFLEKSI

ASSALAMUALAIKUM WBT DAN SALAM RAMADHAN =)

Pada kuliah minggu kelima ini, tajuk pembelajaran kami ialah berkaitan Gamelan dan Caklempong. Muzik gamelan sudah menjadi kebiasaan bagi saya namun saya kurang mengetahui berkenaan dengan caklempong. Ini kerana sewaktu zaman persekolahan menengah, sekolah saya mempunyai persatuan gamelan sendiri. Jadi saya pernah mendengar sendiri secara langsung bagaimana gamelan dimainkan. Lagu popular yang dimainkan ialah 'Timang Burung'.

GAMELAN

Perkataan 'gamel' ialah membawa makna pukul atau alat tukul. Sama seperti bagaimana muzik gamelan itu diamainkan secara dilabuh atau dipukul. Sesi permulaan kuliah kami ditayangkan video berkenaan gamelan Bali. Gamelan Bali dimainkan secara terbuka di suatu kawasan. Kebiasaanya muzik gamelan Bali ini akan diturut sertakan dengan acara keagamaan. Kebiasaanya muzik gamelan akan dimainkan bersama dengan wayang kulit Jawa ataupun kuda kepang.

Muzik gamelan ini hanya lengkap dimainkan jika secara ensembel. Walau bagaimanapun, muzik gamelan ini boleh juga dipersembahkan secara tersendiri. Alat gamelan pertama yang telah dicipta ialah gong. Jika dilihat dalam ensembel gamelan itu sendiri, gong merupakan satu alat yang penting bagi mengharmonikan muzik gamelan. Alat muzik yang dibuat daripada perunggu adalah lebih tahan jika dibandingkan dengan lain.

Gamelan merupakan satu seni muzik tradisional yang terkenal di seluruh dunia walaupun sejarah asalnya ialah dari Indonesia. Walaupun terdapat persamaan gamelan Indonesia dengan gamelan daripada negara lain, namun cara penyusunan alat nya adalah lebih kurang sama. Terdapat dua jenis gamelan iaitu Gamelan Melayu dan Gamelan Jawa.

Bagi Gamelan Melayu adalah dikategorikan dalam muzik bentuk tarian utama. Gamelan ini mempunyai nama pelbagai seperti Gamelan Terengganu dan Joget Gamelan. Tarian yang dimaksudkan ialah Tarian Asyik. Gamelan Melayu dan Jawa mula dipisahkan apabila adanya penciptaan lagu baru dan sistem tuning, instrumentasi dan melodi. Set alatan gamelan ini adalah lebih mudah dan mempunyai 7 jenis.

Sama seperti Gamelan Melayu, Gamelan Jawa juga merupakan muzik bentuk tarian utama. Seni muzik ini berasal daripada Jawa Tengah. Muzik Gamelan Jawa ini biasa dimainkan dengan mengiringi tarian seperti Kifrah, Serimpi Lilin, Kupu-kupu dan Cakil. Alat gamelan ini juga boleh dimainkan dengan mengiringi barongan dan kuda kepang. Gamelan Jawa ini adalah popular di Johor. Set alatan muzik gamelan Jawa adalah lebih banyak dan agak kompleks. Kesemuanya mempunyai 9 jenis alatan.

Terdapat beberapa perbezaan antara Gamelan Jawa dan Gamelan Terengganu. Contohnya ialah gong kempol yang dimainkan oleh Gamelan Jawa pada detik kedua pada gatra kedua akhir sebelum gong menghabiskan satu pusingan lagu. Manakala bagi Gamelan Terengganu pula, terdapat sesetengah lagu dimana gong kempol dimainkan pada detik pertama.

Muzik gamelan ini tidak mementingkan notasi dan lagu lama tidak dicatat. Pembelajaran muzik gamelan ini adalah ringkas yang dilakukan secara pendengaran bermula daripada mudah kepada lebih kompleks. Sistem pengunaan nomber atau dikenali 'Sistem Kepatihan' masih digunakan hingga sekarang bagi memudahkan pembelajaran muzik gamelan ini.

Dalam muzik gamelan, ianya memerlukan kerjasama antara setiap pemain alat. Kemahiran muzikal dan teknikal penting dalm pengendalian alatan. Ini kerana tekstur gamelan adalah secara polifoni dan bergerak dalam satu bentuk bulatan.

CAKLEMPONG

Caklempong juga dikenali sebagai tak lempong atau talempong. Muzik ini berasal daripada Minangkabau dan boleh didapati di Daerah Lenggeng, Kuala Pilah dan Jelebu. Caklempong ini terdapat dalam drama tarian randai.

Terdapat 7 jenis alat dimainkan dalam caklempong iaitu:

- Bonang, Gereteh, Tingkah, Sauwa/ Saua, Gendang Ibu dan Anak, Bangsi, dan Serunai.

serunai

Sauwa

Berbanding dengan gamelan, caklempong menggunakan alatan seakan-akan sama fungsinya. Contohnya ialah Bonang, Gereteh, Tingkah dan Sauwa. Gereteh mempunyai dua lapisan.

Pada akhir kuliah minggu ini, kami telah diberikan peluang untuk bermain muzik gamelan. Pembelajaran teori akan lebih berkesan jika kita adanya praktikal. Terima kasih pensyarah kami yang telah membuka peluang pada kami semua untuk mencuba sendiri bagaimana gamelan dimainkan. =)

~Teori + Praktikal = Pembelajaran berkesan~